Jos de l' Orme

Elke houtsnede van Jos de l’Orme is autonoom. Het beeld heeft genoeg aan zichzelf en spreekt ook voor zichzelf. De specifieke eigenaardigheden van de toegepaste techniek zijn wel terug te vinden zijn, maar ze dringen zich niet op. De bewegingen van de guts ondersteunen de expressiedrang van de kunstenaar. Ze maken een gelaatsuitdrukking doorleefd of authentiek, geven perspectief en schwung aan een tafereel en versterken de bewegingsdimensie of de verstilling in een landschap. De kunstenaar bewerkt zijn panelen vanuit het besef dat elk gebaar en elke artistieke ingreep dienstbaar moet zijn aan het authentieke beeld dat hij wil oproepen. Hij dwingt een dienende opstelling en functie af en noopt de beeldmiddelen tot bescheidenheid. Exposure van technisch raffinement blijft achterwege. Daardoor ontstaat een soort vanzelfsprekendheid, alsof het beeld zo heeft moeten zijn en er geen andere mogelijkheden of opties bestaan. De l’Orme is ervan doordrongen dat hij in een bepaalde traditie staat, maar tegelijkertijd laat hij niet na om te benadrukken dat zijn werk eigentijds is en stevig verankerd is in het huidige tijdsgewricht. Zijn streven en houding manifesteren zich onder meer in de manier waarop hij de door hem verbeelde mensen in een bepaalde omgeving plaatst. De setting refereert aan deze tijd, maar de mentaliteit is tijdloos en universeel. Dat klinkt paradoxaal maar is in feite heel begrijpelijk en duidelijk zichtbaar. De houtdrukken openbaren contrasten zowel in menselijk gedrag als in persoonlijke emoties. Ze gaan over persoonlijke projecties en bespiegelingen, maar ook over een mentaliteit die breed gedragen wordt. Overpeinzingen en ervaringen en verwijzingen naar een persoonlijke geschiedenis worden opgenomen in een bredere context. Individuele elementen en anekdotische aspecten worden naar een universeel niveau getild. Ruimtelijk denken en denken in volumes, contrasten, dimensies en proporties zijn voor Jos de l’Orme even belangrijk als technisch raffinement. Meestal gutst hij met de huid mee. Daardoor krijgen de portretten een bijzondere uitdrukking. Door de scherpe contrasten tussen licht en donker ontstaan vaak turbulente wolkenpartijen en apocalyptische luchten, maar ook paradijselijke scènes en idyllische taferelen zijn geen uitzondering. Plotseling opvliegende vogels suggereren naderend onheil. Van een andere orde zijn de portretten van mensen die kracht en rust in zichzelf zoeken. Ze proberen hun eigen positie en lotsbestemming in te schatten en maken deel uit van een mens- en wereldbeeld dat nooit eenduidig is. Jos de l’Orme zoekt, claimt en vindt de bewegingsruimte en het brede perspectief dat hij nodig heeft om een compleet verhaal met allerlei nuances, zijsprongen, vertakkingen en geledingen voor het voetlicht te brengen. Dat doet hij meeslepend maar ook ingehouden, verfijnd maar ook robuust, zachtaardig en idyllisch maar ook op het scherpst van de snede, met gevoel voor schoonheid én met oog voor de harde werkelijkheid, realistisch maar ook met de nodige dichterlijke vrijheden. In die essentiële contrasten schuilt het wezen van zijn mensbeeld en levensvisie. Wim van der Beek, kunstrecensent